Gwella ar ôl torri pigwrn/ffêr (torasgwrn)
Torri pigwrn yw un o’r toresgyrn mwyaf cyffredin yn ystod plentyndod. Gan amlaf bydd yn digwydd ar ôl cwympo.
Mae cracio neu dorri pigwrn yn anaf cyffredin yn ystod plentyndod. Mae’r mwyafrif yn gwella’n dda, heb gymhlethdodau parhaus neu hirdymor.
Mae esgyrn plant yn gwella’n gyflym ar ôl torri. Fel arfer, bydd rhaid gwisgo cast am 4-8 wythnos. Yn y cyfnod hwnnw bydd y corff yn rhoi haen drwchus o asgwrn newydd o amgylch y torasgwrn er mwyn ei gadw’n ddiogel ac yn ei le
Triniaeth
Cymhorthion cerdded
Lleddfu poen
Ar ôl i’r cast gael ei dynnu
Triniaeth
Mae’r hyn sy’n cael ei ddefnyddio i wella’r asgwrn yn dibynnu ar leoliad torasgwrn eich plentyn:
- Bydd cast llawn yn cael ei ddefnyddio os yw’r torasgwrn naill ai uwchben neu islaw’r pen-glin
- Mae backslab (cast rhannol sy’n cael ei gadw’n ei le gan rwymynnau) yn gadael i’r anaf ddadchwyddo cyn rhoi cast llawn
- Mae esgid aircast (esgid pigwrn) yn cynnal pwysau’n gyfartal wrth wella’r esgyrn. Mae modd tynnu’r esgid er mwyn ymarfer symud yn ofalus ac ymolchi.
Bydd eich clinigwr yn egluro pa driniaeth sydd orau ar gyfer torasgwrn eich plentyn. Os yw eich plentyn mewn cast llawn neu backslab, fel arfer ni fydd yn cael rhoi pwysau ar y cast o gwbl nes bydd yn cael ei dynnu.
Tra bydd eich plentyn yn gwisgo’r cast, mae’n bwysig cadw cymalau eraill y goes i symud fel nad yw’r pen-glin a’r glun yn mynd yn anystwyth neu’n dy
Cymhorthion cerdded
Os yw eich plentyn wedi cael cymhorthyn cerdded, mae’n bwysig ei ddefnyddio’n gywir.
Am ragor o wybodaeth am ddefnyddio cymhorthion cerdded, cliciwch yma.
Lleddfu poen
Mae teimlo ychydig o boen yn beth digon arferol a bydd rhai plant angen moddion lleddfu poen fel Paracetamol neu gyffuriau gwrthlidiol fel ibuprofen.
Gweler canllawiau lleddfu poen y GIG 111 Cymru.
Gallwch ofyn am gyngor yn eich fferyllfa leol hefyd.
Ar ôl i’r cast gael ei dynnu
Unwaith y bydd y cast wedi’i dynnu, mae’n arferol i’ch plentyn brofi rhai newidiadau yn y goes, e.e.:
- Cymalau yn teimlo’n anystwyt
- Y goes yn gallu bod ychydig yn llai na’r goes arall
- Safle’r torasgwrn yn dueddol o chwyddo
- Y croen yn sych a chennog ac weithiau bydd twf y blew yn wahano.
Ymarferion
Amrywiaeth o Ymarferion Symud
Mae’n bwysig annog eich plentyn i wneud ymarfer corff ysgafn ac ymestyn y pigwrn. Os yw eich plentyn mewn cast, gallwch ddechrau’r rhain y diwrnod y mae’r cast yn cael ei dynnu, neu ar ddiwrnod yr anaf os nad oes angen cast. Bydd symud y pigwrn yn rheolaidd yn cyflymu’r broses wella, gan atal anystwythder a helpu i ddadchwyddo’r anaf.
Ceisiwch gwblhau’r symudiadau hyn 5 gwaith y dydd. Gallwch roi iâ ar bigwrn eich plentyn ar ôl eu cwblhau
- Pwyntiwch flaenau’r bysedd traed i fyny tuag at y nenfw
- Pwyntiwch y bysedd traed tuag at y llawr
- Ffurfiwch lythrennau’r wyddor gyda’r bysedd traed
- Trowch wadnau’r traed tuag at i mewn nes eu bod yn wynebu ei gilyd
- Trowch eich traed am allan fel bod gwadnau’r traed yn wynebu oddi wrth ei gilydd
Efallai y bydd angen cymorth i gwblhau’r ymarferion i ddechrau ond gydag amser dylen nhw ddod yn haws i’w gwneud yn annibynnol.
Ymarferion ymestyn
Ymestyn gyda thywel
- Rhowch belen eich troed mewn band gwrthiant neu dywel wedi’i rolio’n dynn.
- Eisteddwch gyda’ch coes yn syth o’ch blaen
- Daliwch ddau ben y tywel neu ben y band gwrthiant
- Tynnwch y tywel/band atoch yn ofalus gan gadw’r pen-glin yn syth.
- Dylech deimlo ymestyniad ysgafn; peidiwch â gwthio nes bod poen i’w deimlo.
- Daliwch yr ymestyniad am 30 eiliad cyn ailadrodd hyn 3 gwaith.
Ymestyniad croth y goes 1
- Sefwch yn wynebu wal gyda’ch dwylo ar y wal i’ch cynnal.
- Rhowch y goes sydd wedi’i hanafu yn syth y tu ôl i’r goes arall.
- Gwnewch yn siŵr eich bod yn cadw’r sawdl ôl ar y llawr.
- Plygwch y pen-glin blaen nes teimlo ymestyniad ysgafn yng nghefn croth eich coes.
Ymestyniad croth y goes 2
- Sefwch yn wynebu wal gyda’ch dwylo ar y wal i’ch cynnal.
- Rhowch y goes sydd wedi’i hanafu yn syth y tu ôl i’r goes arall.
- Plygwch y pen-glin blaen.
- Gwnewch yn siŵr eich bod yn cadw sawdl y goes ôl ar y llawr a phlygwch gefn y pen-glin nes teimlo ymestyniad ysgafn yng nghroth y goes ôl.
- Gwnewch yn siŵr eich bod yn cadw’r sawdl ôl ar y llawr.
- Plygwch y pen-glin blaen nes teimlo ymestyniad ysgafn yng nghefn croth eich coes.
Ymarferion Cydbwysedd a Chydsymud (propriodderbyniaeth)
Ceisiwch wneud yr ymarferion canlynol unwaith y bydd eich ffisiotherapydd wedi eich cynghori fod hynny’n addas;
Trosglwyddo pwysau:
Sefwch o flaen drych a cheisiwch sicrhau bod eich coes chwith â’ch coes dde yn cynnal yr un faint o bwysau. Defnyddiwch y drych er mwyn gweld a ydych chi’n gwyro i un ochr. Unwaith y byddwch chi’n gyfforddus yn gwneud hyn, symudwch eich pwysau o ochr i ochr. Os bydd angen, gafaelwch yn rhywbeth cadarn er mwyn cadw cydbwysedd.
Sefyll ar un goes
- Ceisiwch sefyll ar y goes sydd wedi’i hanafu.
- Cydbwysedd.
- Ceisiwch gadw cydbwysedd am 30 eiliad.
- Gwnewch yn siŵr bod rhywbeth cadarn gerllaw y gallwch afael ynddo os byddwch yn colli cydbwysedd.
Cerdded tandem
- Dychmygwch eich bod chi’n cerdded ar raff dynn. ·
- Gosodwch sawdl un droed o flaen bysedd y droed arall.
- Ailadroddwch hyn a cherdded yn eich blae
Ymarferion cryfhau
Unwaith y byddwch chi’n gallu sefyll a rhoi eich holl bwysau ar y pigwrn sydd wedi’i anafu heb deimlo mwy o boen na chwyddo, dylech allu dechrau gwneud ymarferion cryfhau. Rhowch gynnig ar yr ymarferion isod ond os ydyn nhw’n achosi poen a chwyddo, gorffwyswch, cyn dal ati pan fyddwch chi’n teimlo’n gryfach.
Cwblhewch yr ymarferion hyn 10 gwaith, unwaith neu ddwywaith y dydd am 2-4 wythnos. Gallwch ddefnyddio bandiau gwrthiant neu ddefnyddio’r droed arall i ychwanegu gwrthiant i’r ymarferion.
Gwthio bysedd traed
- Sefwch yn dalsyth cyn dechrau gwthio eich hun i fyny’n araf ar flaenau’r traed, gan godi eich sodlau.
- Arhoswch fel hyn am 3-5 eiliad cyn mynd i lawr yn araf.
- Ailadroddwch hyn 10 gwaith
Codi yn erbyn gwrthiant
- Rhowch eich troed mewn band gwrthiant latecs neu dywel wedi’i rolio’n dynn.
- Codwch eich troed yn erbyn gwrthiant.
- Daliwch y symudiad am 3-5 eiliad ar ei ddiwedd ac yna dychwelwch yn araf i’r dechrau.
- Ailadroddwch hyn 10 gwaith.
Troi troed yn erbyn gwrthiant
- Rhowch eich troed mewn band gwrthiant latecs neu dywel wedi’i rolio’n dynn.
- Trowch eich troed am allan yn araf yn erbyn y gwrthiant.
- Daliwch y symudiad am 3-5 eiliad ar ei ddiwedd ac yna dychwelwch yn araf i’r dechrau.
- Ailadroddwch hyn 10 gwaith.
Trowch droed tuag allan yn erbyn gwrthiant
- Rhowch eich troed mewn band gwrthiant latecs neu dywel wedi’i rolio’n dynn a dal yn dynn gyda’r droed arall.
- Trowch eich troed am allan yn araf yn erbyn y gwrthiant.
- Daliwch y symudiad am 3-5 eiliad ar ei ddiwedd ac yna dychwelwch yn araf i’r dechrau.
- Ailadroddwch hyn 10 gwaith.
Ar agor ar gyfer problemau plaster rhwng 08:15 a 15:30 Dydd Llun — Dydd Gwener. Ffoniwch 02921847991 neu 02921847569
Y tu allan i’r oriau hyn cysylltwch â’r uned achosion brys ar 02920748018 neu 02920748094
Ysbyty Athrofaol Cymru, Parc y Mynydd Bychan, Caerdydd CF14 4XW
Os oes gennych unrhyw bryderon neu ymholiadau am y wybodaeth hon, cysylltwch ag Adran Cleifion Allanol Dolffin ar 02921 847577.
Os nad oes gan eich plentyn apwyntiad wedi’i drefnu gyda’r adran ffisiotherapi a bod y symptomau’n parhau, neu os nad ydynt yn gwella’n raddol, yna gallwch hunan-atgyfeirio eich plentyn i’r Adran Cleifion Allanol Ffisiotherapi Pediatrig trwy ffonio’r llinell atgyfeirio ar 02921 836908.
