Cadw Fi'n Iach - Bwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a'r Fro

Enseffalomyeletis Myalgig (ME) / Syndrom Blinder Cronig (CFS)

Mae enseffalomyeletis myalgig (ME), sydd hefyd yn cael ei alw’n syndrom blinder cronig (CFS), yn gyflwr niwrolegol hirdymor, newidiol sy’n effeithio ar nifer o systemau’r corff ac yn achosi amrywiaeth o symptomau.

Covid a fi

Mae’r cyflwr yn effeithio ar bawb yn wahanol, a gall ei effaith amrywio’n fawr. I rai pobl, mae eu symptomau’n caniatáu iddynt gyflawni nifer o weithgareddau yn y gwaith, addysg, yn eu cymuned a gartref, ond i eraill mae eu symptomau yn ei gwneud hi’n anodd cwblhau tasgau sylfaenol. Mae ME/CFS yn gyflwr sy’n amrywio lle gall symptomau person newid mewn natur a difrifoldeb, a gallant fynd a dod, dros ddiwrnod, wythnos neu fwy.

Mae canllawiau 2021 NICE (Y Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal) yn cynghori y dylid amau ME/CFS:

  • os bu gan rywun set benodol o symptomau parhaus am o leiaf chwe wythnos mewn oedolion neu bedair wythnos mewn plant a phobl ifanc.
  • os yw gallu’r unigolyn i gymryd rhan mewn gweithgareddau galwedigaethol, addysgol, cymdeithasol neu bersonol wedi lleihau’n sylweddol o gymharu â’r lefel cyn-salwch.
  • os nad yw’r symptomau’n cael eu hesbonio gan unrhyw gyflwr arall.

Pedwar prif symptom ME/CFS yw:

  • Blinder gwanychol – mwy na blinder. Lle nad yw’r profiad o deimlo’n “flinedig yn gorfforol” neu’n “flinedig yn wybyddol”, yn wan a sâl yn cael ei wella gan gwsg
  • Anhwylder ôl-ymarfer (PEM) neu waethygiad symptomau ar ôl ymarfer (PESE)*,
  • Cwsg anadfywhaol ac/neu gwsg afreolaidd, ac
  • Anawsterau gwybyddol o ran meddwl, canolbwyntio, prosesu gwybodaeth a’r cof.

*Anhwylder ôl-ymarfer neu waethygiad symptomau ar ôl ymarfer (sydd weithiau’n cael ei alw’n gyfnod ‘talu’n ôl’) yw lle gall gweithgareddau corfforol, meddyliol, synhwyraidd ac emosiynol, neu gyfuniad o’r rhain, achosi i symptomau waethygu’n sylweddol, gan gynnwys lludded, poen, sensitifrwydd a nam gwybyddol.

Gall pobl brofi cynnydd yn eu symptomau eraill hefyd. Gallai’r effaith gael ei theimlo ar unwaith, ond mae fel arfer yn achosi dirywiad 12-48 awr ar ôl ymarfer. Nid yw gorffwys yn gwella’r symptomau’n sylweddol a gall adferiad gymryd amser hir – diwrnod, wythnos neu fwy.

Gall symptomau eraill gynnwys:

  • Penysgafnder, crychguriadau’r galon, llewygu, cyfog wrth sefyll neu eistedd yn syth o orwedd i lawr.
  • Gorsensitifrwydd i dymheredd neu drafferth rheoli amgylcheddau poeth neu oer, sy’n arwain at chwysu mawr, fferdod, chwiwiau poeth neu deimlo’n oer iawn.
  • Symptomau niwrogyhyrol, gan gynnwys plyciau, ysgytiadau neu wingiadau yn y cyhyrau.
  • Symptomau yn debyg i’r ffliw, gan gynnwys dolur gwddf, chwarennau dolurus, cyfog, fferdod neu gyhyrau dolurus.
  • Anoddefiad i alcohol neu fwydydd a chemegau penodol.
  • Sensitifrwydd synhwyraidd dwysach, gan gynnwys i olau, sŵn, cyffyrddiad, blas ac arogl.
  • Poen, gan gynnwys poen wrth gyffwrdd, myalgia (poen yn y cyhyrau), cur pen/pen tost, poen yn y llygaid, poen yn yr abdomen neu boen yn y cymalau heb gochni aciwt, chwyddo neu grynhoad hylif (allrediad).

Mae achosion ME/CFS yn cael eu harchwilio o hyd, er bod tystiolaeth y gall heintiau firaol, llawdriniaeth, trawma emosiynol a chorfforol a ffactorau eraill achosi’r cyflwr.

Nid oes gan Fwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a’r Fro Wasanaeth Arbenigol ar gyfer ME/CFS ond gall unigolion sy’n byw gyda’r cyflwr gael mynediad at wasanaethau a allai eu cefnogi, gan ymchwilio i symptomau penodol. Un gwasanaeth yw’r Gwasanaeth Adsefydlu Byw’n Dda a all gefnogi unigolion sy’n byw gydag ME/CFS i reoli eu symptomau.

Mae’r wefan hon yn cynnwys dolenni y gallwch eu defnyddio i’ch helpu i reoli rhai o’r symptomau hefyd.

  • Ceisiwch reoli eich egni gan ddefnyddio strategaethau rheoli blinder. Ceisiwch beidio â defnyddio mwy o egni nag rydych chi’n credu sydd gennych a pheidiwch â cheisio ‘gwthio’ch ffordd’ drwy’r symptomau. Cliciwch yma i gael mwy o gymorth i reoli blinder. Gall dal ati a chynyddu eich gweithgarwch arwain at anhwylder ôl-ymarfer (PEM) neu waethygiad symptomau ar ôl ymarfer (PESE). Nid yw dychwelyd i ymarfer corff yn raddol yn cael ei argymell.
  • Cynlluniwch egwyliau gorffwys yn ôl yr angen – gallai hyn olygu newid eich arferion dyddiol: gwaith, ysgol a gweithgareddau eraill. Gallai newidiadau gynnwys: beth rydych chi’n ei wneud, faint rydych chi’n ei wneud a sut rydych chi’n gwneud y gweithgareddau hyn.
  • Gallai newidiadau i’ch ffordd o fyw o ran bwyta’n dda, rhoi’r gorau i ysmygu, a lleihau alcohol helpu i reoli rhai symptomau.
  • Gallai strategaethau rheoli straen helpu rhai cleifion i reoli eu lefelau egni yn well.  Cliciwch yma i weld strategaethau defnyddiol.

Ymunwch â'n Fforwm
Cyd-gynhyrchu

Gadewch i ni weithio gyda'n gilydd i ddatblygu ffyrdd o gefnogi pobl sydd â chyflyrau tymor hir yng Nghaerdydd a'r Fro.

Keeping Me Well - Cardiff and Vale University Hospital

Help us improve Keeping Me Well!

We’re currently working to improve the Keeping Me Well website. If you’d like to help us make this site a better, more helpful experience for you, please take a few minutes to let us know what improvements you’d like to see.

Skip to content