Torri Braich
Mae toresgyrn neu esgyrn wedi’u cracio yn anafiadau cyffredin mewn plant oherwydd gweithgarwch cynyddol ac esgyrn sy’n tyfu.
Mae plant yn fwy tebygol o dorri arddyrnau, breichiau, penelinoedd a phigyrnau, sydd fel arfer yn digwydd ar ôl cwympo.
Triniaeth
Ar ôl i’r Cast gael ei Dynnu
Lleddfu Poen
Dychwelyd i Weithgareddau Arferol
Triniaeth
Os yw plentyn yn torri asgwrn yn ei fraich, efallai y bydd yn cael cast plaster i’w gwarchod wrth wella. Bydd triniaeth eich plentyn yn dibynnu ar ble mae’r toriad. Efallai y bydd angen llawdriniaeth ar eich plentyn hefyd.
Bydd eich clinigwr yn esbonio pa driniaeth sydd orau ar gyfer torasgwrn eich plentyn. Mae plant sydd wedi torri esgyrn yn gwella’n eithaf cyflym, felly dim ond am 4-8 wythnos y mae’n rhaid iddyn nhw ddefnyddio’r cast fel arfer. Bydd y cast yn cael ei dynnu unwaith y bydd y toriad wedi gwella.
Darllenwch: Sut i gofalu am eich Cast Plaster
Ar ôl i’r Cast gael ei Dynnu
Unwaith y bydd y cast wedi’i dynnu, mae’n arferol i’ch plentyn brofi rhai newidiadau yn y braich, e.e.:
- Cymalau yn teimlo’n anystwyth
- Y goes yn braich bod ychydig yn llai na’r goes arall
- Gall chwyddo fynd a dod
- Y croen yn sych a chennog ac weithiau bydd twf y blew yn wahanol.
- Bydd y fraich yn wannach.
Lleddfu Poen
I ddechrau, unwaith y bydd y cast wedi’i dynnu, mae’n arferol i’ch plentyn gwyno am boenau ac anghysur wrth ddefnyddio’r fraich honno’n amlach. Gellir rheoli’r rhain yn hawdd gyda chynhyrchion lleddfu poen.
Gweler canllawiau lleddfu poen y GIG 111 Cymru.
Gallwch ofyn am gyngor yn eich fferyllfa leol hefyd.
Dychwelyd i Weithgareddau Arferol
Fel arfer, bydd plant yn adennill cryfder drwy ddefnyddio’r fraich i wneud gweithgareddau ysgafn a chwarae. Anogwch eich plentyn i ddychwelyd i weithgareddau arferol unwaith y bydd y cast yn cael ei dynnu gan mai dyma’r ffordd orau o adennill cryfder a swyddogaeth arferol y fraich sydd wedi’i hanafu.
Pan nad yw’r fraich yn cael ei defnyddio, dylai eich plentyn geisio ei chodi er mwyn lleihau chwyddo. Peidiwch â gadael i’r fraich hongian wrth eich ochr am gyfnod rhy hir i ddechrau.
Bydd eich clinigwr yn rhoi cyngor penodol am ddychwelyd i chwaraeon. Yn y rhan fwyaf o achosion bydd eich plentyn yn gallu ailddechrau gweithgareddau chwaraeon bedair i chwe wythnos ar ôl i’r cast gael ei dynnu. Ond, mae hyn yn wahanol ar gyfer pob plentyn ac yn dibynnu ar amryw o ffactorau, e.e. a gafodd eich plentyn lawdriniaeth yn gyntaf.
Ymarferion
Ystod o Ymarferion Symud
Dylech annog ystod o ymarferion symud ysgafn cyn gynted ag y mae’r cast yn cael ei dynnu, yn ogystal ag annog eich plentyn i ddechrau defnyddio’r fraich yn ei weithgareddau dyddiol. Mae’n arferol i blant ffafrio’r ochr arall i ddechrau gan eu bod wedi arfer cael y fraich a anafwyd yn llonydd mewn cast. Dylid cwblhau ystod o symudiadau bychan holl gymalau’r fraich a anafwyd yn aml drwy gydol y dydd.
Isod mae rhai symudiadau i’w defnyddio gyda phlant unwaith y bydd y cast wedi’i dynnu er mwyn lleihau anystwythder, chwyddo a dechrau cryfhau cyhyrau’r fraich.
Plygu’r Ysgwydd
- Sefwch yn syth gyda’ch breichiau wrth eich ochr.
- Codwch un fraich ymlaen ac i fyny gyda’r bawd yn arwain y symudiad.
- Dewch â’r fraich yn ôl i’r man cychwyn.
Ymestyn a Phlygu’r Penelin
- Plygwch eich penelin a chynorthwywch y symudiad gyda’ch llaw arall os oes angen.
- Sythwch eich penelin.
Ymestyn a Phlygu’r Arddwrn
- Gan ddechrau gyda’ch arddwrn mewn safle niwtral, dewch â chledr eich llaw i lawr tuag at eich arddwrn.
- Yna, sythwch eich arddwrn.
- Ailadroddwch y symudiad.
Gwyriad Rheiddiol ac Wlnar
- Gorffwyswch eich braich a’ch llaw ar fwrdd.
- Daliwch eich bysedd a’ch arddwrn yn syth.
- Plygwch eich arddwrn yn gyntaf tuag at y bys bach ac yna tuag at y bawd.
Swpiniad a Phronadiad
- Rhowch flaen eich braich ar fwrdd gyda chledr eich llaw wedi’i droi i lawr.
- Am yn ail, trowch gledr eich llaw i fyny ac i lawr gan gadw’r penelin yn llonydd.
Ymarferion Dwylo
Anogwch blant i chwarae gyda chlai, pwti neu lysnafedd chwarae. Bydd hyn yn cryfhau’r gafael ac yn gwella deheurwydd dwylo.
Ymestyniadau Arddwrn a Braich
Isod mae rhai enghreifftiau o ymestyniadau arddwrn a braich. Daliwch yr ymestyniad am 30 eiliad ac ailadroddwch 3 gwaith y dydd. Dylai eich plentyn deimlo ychydig o ymestyn/tynnu ond ni ddylai fod yn boenus.
Ymarferion Gwrthiant
Unwaith y byddwch wedi cael ystod lawn o symudiadau yn y fraich sydd wedi’i hanafu a ffisiotherapydd wedi asesu eich symudiadau, gallwch symud ymlaen i gryfhau eich braich gyda’r ymarferion canlynol.
Taflu a dal
Isod mae enghreifftiau o ymarferion taflu y gallech chi eu gwneud. Gwnewch bob ymarfer 12 gwaith a gwneud 3 set o bob un.
- Dal pêl a’i bownsio ar y llawr
- Dal pêl a’i bownsio yn erbyn wal
- Taflu pêl i mewn i rwyd pêl-fasged/pêl-rwyd
Ymestyn penelin gyda theraband
- Gorweddwch ar eich cefn, gwasgwch lafnau eich ysgwyddau at ei gilydd a’u cadw yno ar gyfer yr ymarfer.
- Plygwch eich penelin a daliwch y theraband.
- Gofynnwch i’ch rhiant/gofalwr sefyll wrth y gwely i ddal y theraband yn dynn.
- Sythwch eich braich yn araf, gan dynnu’r band i lawr tuag at eich traed, yna, plygwch eich braich yn araf i fynd yn ôl i’r dechrau.
- Cwblhewch yr ymarfer 8 gwaith, gyda 3 set o bob un.
Plygu penelin gyda theraband
- Gorweddwch ar eich cefn, gwasgwch lafnau eich ysgwyddau at ei gilydd a’u dal felly.
- Dechreuwch gyda’ch braich yn syth wrth eich ochr.
- Gofynnwch i’ch rhiant/gofalwr sefyll wrth eich traed gan ddal un pen y theraband, tra byddwch chi yn dal y pen arall.
- Dylai’r band gael ei ddal yn dynn.
- Plygwch eich penelin, yna sythwch eich penelin yn ôl i’r pwynt dechrau.
- Cwblhewch yr ymarfer 8 gwaith, gyda 3 set o bob un.
Symudiadau gweithredol gyda phwysau
Cwblhewch yr un symudiadau a wnaethoch ar gyfer yr ‘ystod o ymarferion symud’, ond gyda phwysau ysgafn, er enghraifft, pêl denis, tun o fwyd neu botel.
Gellir cynyddu’r pwysau os yw’n teimlo’n gyffyrddus. Cwblhewch yr ymarfer 12 gwaith a gwneud 3 set o bob un.
Gwthio yn erbyn wal
- Sefwch yn wynebu’r wal gyda chledrau eich dwylo ar lefel eich ysgwyddau ac ychydig yn lletach na’ch ysgwyddau.
- Dechreuwch gyda’ch penelinoedd yn syth, pwyswch i mewn i’ch breichiau a phlygwch eich penelinoedd yn araf i ddod â’ch brest at y wal.
- Yna, sythwch eich breichiau i fynd yn ôl i’r dechrau.
- Cwblhewch 8 gwaith, gyda 3 set o bob un.
Superman
- Dechreuwch fel petaech am gropian gyda’ch dwylo yn union o dan eich ysgwyddau a’ch pengliniau’n union o dan eich cluniau.
- Codwch un fraich nes bod eich llaw yr un lefel â’ch ysgwydd.
- Daliwch eich braich fel hyn tra byddwch yn codi’r goes gyferbyn y tu ôl i chi.
- Gwthiwch y fraich i lawr a cheisiwch gadw’ch corff yn wastad.
- Tynnwch gyhyrau eich bola i mewn i atal eich cefn rhag codi.
- Daliwch am 5 eiliad, yna ymlaciwch.
- Cwblhewch 8 gwaith, gyda 3 set o bob un ar bob ochr.
Ar agor ar gyfer problemau plaster rhwng 08:15 a 15:30 Dydd Llun — Dydd Gwener. Ffoniwch 02921847991 neu 02921847569
Y tu allan i’r oriau hyn cysylltwch â’r uned achosion brys ar 02920748018 neu 02920748094
Ysbyty Athrofaol Cymru, Parc y Mynydd Bychan, Caerdydd CF14 4XW
Os oes gennych unrhyw bryderon neu ymholiadau am y wybodaeth hon, cysylltwch ag Adran Cleifion Allanol Dolffin ar 02921 847577.
Os nad oes gan eich plentyn apwyntiad wedi’i drefnu gyda’r adran ffisiotherapi a bod y symptomau’n parhau, neu os nad ydynt yn gwella’n raddol, yna gallwch hunan-atgyfeirio eich plentyn i’r Adran Cleifion Allanol Ffisiotherapi Pediatrig trwy ffonio’r llinell atgyfeirio ar 02921 836908.
