Toresgyrn Coesau
Mae toresgyrn (fractures) neu esgyrn wedi’u torri yn anafiadau cyffredin ymhlith plant oherwydd gweithgarwch cynyddol ac esgyrn sy’n tyfu.
Mae’r rhan fwyaf o doresgyrn yn gwella’n dda ac nid ydynt yn achosi cymhlethdodau parhaus na hirdymor.
Mae plant yn fwy tebygol o dorri arddyrnau, breichiau, penelinoedd a phigyrnau – ar ôl cwympo fel arfer.
Mae esgyrn plant yn gwella’n gyflym ar ôl torri. Fel arfer, bydd rhaid gwisgo cast am 4-8 wythnos. Yn y cyfnod hwnnw bydd y corff yn rhoi haen drwchus o asgwrn newydd o amgylch y torasgwrn er mwyn ei gadw’n ddiogel ac yn ei le.
Triniaeth
Ar ôl i’r cast gael ei dynnu
Lleddfu poen
Dychwelyd at Weithgareddau Arferol
Triniaeth
Os bydd plentyn yn torri asgwrn yn ei goes, mae’n debygol y bydd cast wedi’i osod ar ei goes i’w gynnal tra bod yr asgwrn yn gwella.
Mae’r hyn sy’n cael ei ddefnyddio i wella’r asgwrn yn dibynnu ar leoliad torasgwrn eich plentyn:
- Bydd cast llawn yn cael ei ddefnyddio os yw’r torasgwrn naill ai uwchben neu islaw’r pen-glin
Darllenwch: Sut i gofalu am eich Cast Plaster - Mae backslab (cast rhannol sy’n cael ei gadw’n ei le gan rwymynnau) yn gadael i’r anaf ddadchwyddo cyn rhoi cast llawn
- Mae esgid aircast (esgid pigwrn) yn cynnal pwysau’n gyfartal wrth wella’r esgyrn. Mae modd tynnu’r esgid er mwyn ymarfer symud yn ofalus ac ymolchi.
Bydd eich clinigwr yn egluro pa driniaeth sydd orau ar gyfer torasgwrn eich plentyn. Os yw eich plentyn mewn cast llawn neu backslab, fel arfer ni fydd yn cael rhoi pwysau ar y cast o gwbl nes bydd yn cael ei dynnu. Tra bydd eich plentyn yn gwisgo’r cast, mae’n bwysig cadw cymalau eraill y goes i symud fel nad yw’r pen-glin a’r glun yn mynd yn anystwyth neu’n dynn.
Ar ôl i’r cast gael ei dynnu
Mae’r broses o wella yn parhau ar ôl i’r cast gael ei dynnu. Mae haenau newydd o asgwrn yn dal i ddatblygu a’r cyfnod ‘ailfodelu’ yn dechrau.
Unwaith y bydd y cast wedi’i dynnu, mae’n arferol i’ch plentyn brofi rhai newidiadau yn y goes, e.e.:
- Cymalau yn teimlo’n anystwyth
- Y goes yn gallu bod ychydig yn llai na’r goes arall
- Safle’r torasgwrn yn dueddol o chwyddo
- Y croen yn sych a chennog ac weithiau bydd twf y blew yn wahanol.
Gan nad yw cyhyrau’r goes wedi cael eu defnyddio ers tro, byddant yn wannach i ddechrau.
Unwaith y bydd y cast wedi’i dynnu, mae’n arferol i’ch plentyn gwyno am boenau ac anghysur wrth ddefnyddio’r goes honno’n amlach. Gellir rheoli hyn yn hawdd gyda chynhyrchion lleddfu poen.
Lleddfu poen
Mae teimlo ychydig o boen yn beth digon arferol a bydd rhai plant angen moddion lleddfu poen fel Paracetamol neu gyffuriau gwrthlidiol fel ibuprofen.
Gweler canllawiau lleddfu poen y GIG 111 Cymru.
Gallwch ofyn am gyngor yn eich fferyllfa leol hefyd.
Dychwelyd at Weithgareddau Arferol
I ddechrau, ar ôl i’r cast gael ei dynnu, ceisiwch osgoi unrhyw weithgareddau trawiad nerthol fel neidio, rhedeg neu ddringo.
Dechreuwch gyda theithiau cerdded araf a chynyddu’r pellter a’r cyflymder yn gyson i ddechrau, os nad yw’n achosi mwy o boen neu anghysur.
Efallai y bydd eich plentyn yn hercian i ddechrau neu bydd ei droed yn troi fymryn am allan.
Mae hyn yn ddigon cyffredin a bydd fel arfer yn cywiro ei hun pan fydd eich plentyn yn dychwelyd i weithgareddau arferol, cerdded a chwarae o fewn ychydig fisoedd. Bydd y goes yn dychwelyd i’w maint arferol a dylai cerdded ddychwelyd i fel ag yr oedd o fewn cyfnod byr.
Ymarferion
Amrywiaeth o Ymarferion Symud
Dylech annog eich plentyn i wneud ymarferion symud ysgafn (ROM) cyn gynted ag y bydd y cast yn cael ei dynnu. Dylech ei annog hefyd i gerdded a dechrau rhoi pwysau cyfartal ar y ddwy goes.
Ceisiwch annog eich plentyn i ddechrau defnyddio ei goesau fel yr oedd yn arfer ei wneud a symud ei gymalau a chryfhau’r cyhyrau sydd wedi bod yn llonydd yn y cast.
Isod mae rhai symudiadau i’w defnyddio gyda phlant bach a phlant hŷn unwaith y bydd y cast wedi’i dynnu er mwyn lleihau anystwythder, chwyddo a’u hannog i gynnal pwysau i gryfhau eu cyhyrau.
Ymarferion ar gyfer Plant Bach
Mae’n syniad da gwneud amrywiaeth o weithgareddau symud ysgafn yn y bath i ddechrau, gan fod y dŵr cynnes yn helpu i leddfu anystwythder.
Ceisiwch wneud y gweithgareddau canlynol gyda’ch plentyn:
- Sillafu ei enw gan ddefnyddio ei bigwrn
- Plygu a sythu’r pen-glin
- Os yw eich plentyn yn rhy ifanc i wneud hyn, gallwch chi symud ei gymalau.
Cynnal pwysau ar y goes sydd wedi’i hanafu
Rhowch gynnig ar y canlynol ar gyfer plant bach:
- Eisteddwch ar y llawr gyda’ch plentyn yn eich côl
- Rhowch ei draed yn wastad ar y llawr o’i flaen a’i annog i ymestyn i godi teganau oddi ar y llawr
- Ceisiwch ei annog i sefyll oddi ar eich côl neu fainc fach i chwarae
- Symud o ochr i ochr a chadw’r bysedd traed yn wynebu ymlaen wrth chwarae
Ymarferion ar gyfer plant hŷn
Fel gyda phlant bach, mae’n bwysig annog amrywiaeth o ymarferion symud ysgafn cyn gynted ag y bydd y cast wedi’i dynnu er mwyn lleihau anystwythder.
- Sefwch o flaen drych gyda’r traed led clun ar wahân.
- Sefwch yn dalsyth a gwneud yn siŵr bod y pwysau’n hafal ar y ddwy goes.
- Bydd y drych yn eich helpu i weld hyn yn well.
- Sillafu ei enw gan ddefnyddio ei bigwrn
- Plygu a sythu’r pen-glin
Ewch ymlaen i wneud yr ymarferion canlynol ar ôl i chi gael gwybod bod hynny’n ddiogel:
- Camu yn eich unfan
- Camu i fyny
- Cyrcydiadau bach
Ymarferion cynnal pwysau
- Sefwch yn dalsyth gyda’ch traed yn cyffwrdd â’i gilydd gan ddal gafael ar rywbeth cadarn i’ch helpu i gadw cydbwysedd.
- Yna sefwch ar y goes sydd wedi’i hanafu.
Codi Coesau
- Sefwch yn dalsyth gyda’ch traed yn cyffwrdd â’i gilydd gan ddal gafael ar rywbeth cadarn i’ch helpu i gadw cydbwysedd.
- Yna sefwch ar y goes sydd wedi’i hanafu.
Pontio
- Gorweddwch ar y llawr gyda’ch coesau wedi’u hymestyn o’ch blaen.
- Plygwch eich pengliniau a rhoi gwadnau eich traed i orffwys ar y llawr.
- Gan ddefnyddio eich traed i gynnal y pwysau, codwch eich pen-ôl oddi ar y llawr yn araf.
Cerdded
- Mae cerdded yn ymarfer gwych hefyd.
- Cynyddwch y pellter a’r cyflymder yn araf yn ôl terfynau poen eich plentyn.
- Gwnewch yn siŵr nad ydy’ch plentyn yn gwneud gormod ac angen ychydig ddyddiau i wella wedyn.
- Gwnewch yn siŵr ei fod yn cerdded ar gyflymdra cyfforddus ac yn cynyddu’r pellter yn araf bob dydd.
Ar agor ar gyfer problemau plaster rhwng 08:15 a 15:30 Dydd Llun — Dydd Gwener. Ffoniwch 02921847991 neu 02921847569
Y tu allan i’r oriau hyn cysylltwch â’r uned achosion brys ar 02920748018 neu 02920748094
Ysbyty Athrofaol Cymru, Parc y Mynydd Bychan, Caerdydd CF14 4XW
Os oes gennych unrhyw bryderon neu ymholiadau am y wybodaeth hon, cysylltwch ag Adran Cleifion Allanol Dolffin ar 02921 847577.
Os nad oes gan eich plentyn apwyntiad wedi’i drefnu gyda’r adran ffisiotherapi a bod y symptomau’n parhau, neu os nad ydynt yn gwella’n raddol, yna gallwch hunan-atgyfeirio eich plentyn i’r Adran Cleifion Allanol Ffisiotherapi Pediatrig trwy ffonio’r llinell atgyfeirio ar 02921 836908.
