Ysigiad Pigwrn
Ysigiadau pigwrn yw un o’r anafiadau mwyaf cyffredin yn ystod plentyndod.
Mae’r anafiadau hyn yn achosi i’r gewynnau or-ymestyn ac mae’n achosi rhwygiadau a gwaedu. Fel arfer, byddwch chi’n sylwi ar chwyddo a chleisio o amgylch cymal y pigwrn yn dilyn yr anafiadau hyn. Mae’r cleisio yn gallu cymryd ychydig ddyddiau i ymddangos.
Symptomau
Triniaeth gychwynnol
Lleddfu poen
Cynnal Pwysau
Symptomau
Os yw eich plentyn wedi ysigo ei bigwrn, fel arfer byddwch chi’n gweld:
- Chwyddo yn ystod y munudau a’r oriau cynnar ar ôl i’r anaf ddigwydd. Mae’r chwyddo hwn yn cael ei achosi gan ymateb y corff i’r anaf i’r meinwe meddal wrth iddo geisio dechrau gwella.
- Poen a thynerwch o amgylch cymal y pigwrn ac fel arfer o gwmpas y tu allan i’r pigwrn.
- Cleisio o amgylch cymal y pigwrn sy’n gallu cymryd hyd at 2-3 diwrnod i ymddangos.
Triniaeth gychwynnol
Os yw eich plentyn wedi ysigo ei bigwrn, mae’n well dechrau triniaeth yn syth gan ddilyn egwyddorion P.O.L.I.C.E. (Protection, Optimal Loading, Ice, Compression, Elevation ) – Amddiffyn, Llwytho Optimaidd, Iâ, Cywasgu, Codi. Byd
Gwarchod: Mae’n bwysig gwarchod yr anaf er mwyn osgoi rhagor o ddifrod i feinweoedd. Gall hyn olygu defnyddio baglau, bres neu tubigrip
Llwytho Optimaidd: Bydd llwytho optimaidd yn gwella’r broses o wella ac yn helpu i ostwng y chwydd. Er enghraifft, mae cyffwrdd neu gynnal pwysau rhannol yn annog cyhyrau croth y goes i grebachu ac felly bydd yn lleihau chwyddo yn y pigwrn.
Iâ: Rhowch iâ ar y pigwrn am 10-15 munud ar y tro, bob 2-3 awr yn ystod y dydd. Gwnewch yn siŵr eich bod yn gadael i’r pigwrn ddychwelyd i’w dymheredd arferol cyn ailddefnyddio pecyn iâ. Gwnewch yn siŵr eich bod yn amddiffyn y croen rhag llosgiadau iâ drwy ddefnyddio lliain sychu llestri neu obennydd rhwng eich croen a’r iâ.
Cywasgu: Gellir gwisgo rhwymynnau cywasgu er mwyn gostwng chwydd, gan sicrhau eich bod yn gallu symud y bysedd traed a chadw cylchrediad y gwaed.
Codi: Cadwch eich pigwrn yn uchel ar glustogau wrth i chi orffwys fel ei fod yn uwch na gweddill eich coes, er mwyn i ddisgyrchiant helpu i leihau’r chwyddo.
Lleddfu poen
Mae teimlo ychydig o boen yn beth digon arferol a bydd rhai plant angen moddion lleddfu poen fel Paracetamol neu gyffuriau gwrthlidiol fel ibuprofen.
Gweler canllawiau lleddfu poen y GIG 111 Cymru.
Gallwch ofyn am gyngor yn eich fferyllfa leol hefyd.
Cynnal Pwysau
Cynnal Pwysau Os aethoch chi i glinig trawma, efallai bod y staff wedi rhoi cymhorthyn cerdded i chi (e.e. baglau neu ffrâm) i’ch helpu i gerdded. Mae’n bwysig rhoi pwysau ar eich pigwrn gan y bydd hyn yn ei helpu i wella’n effeithiol.
O fewn ychydig ddyddiau, dylech chi allu dechrau cerdded ar eich pigwrn fel arfer. Cynyddwch eich pellter cerdded yn araf bob dydd a gadewch i’ch poen eich tywys, cyn belled â’i bod yn hawdd cerdded ar eich pigwrn, mae’n iawn i wneud hynny.
Am ragor o wybodaeth am ddefnyddio cymhorthion cerdded, cliciwch yma.
Ymarferion
Amrywiaeth o Ymarferion Symud
Mae’n bwysig annog eich plentyn i wneud ymarfer corff ysgafn ac ymestyn y pigwrn. Gellir dechrau’r ymarferion hyn ar ddiwrnod yr anaf. Bydd symud y pigwrn yn aml yn helpu i gyflymu’r broses wella, gan osgoi anystwythder a helpu i leihau’r chwyddo.
Ceisiwch gwblhau’r symudiadau hyn 5 gwaith y dydd. Gallwch roi iâ ar bigwrn eich plentyn ar ôl eu cwblhau
- Trowch wadnau’r traed tuag at i mewn nes eu bod yn wynebu ei gilyd
- Trowch eich traed am allan fel bod gwadnau’r traed yn wynebu oddi wrth ei gilydd
Efallai y bydd angen cymorth i gwblhau’r ymarferion i ddechrau ond gydag amser dylen nhw ddod yn haws i’w gwneud yn annibynnol.
Ymarferion propriodderbyniaeth (cydbwysedd)
Ceisiwch gwblhau’r ymarferion canlynol unwaith y bydd eich ffisiotherapydd wedi cynghori ei bod yn briodol gwneud hynny;
Trosglwyddo pwysau:
Sefwch o flaen drych a cheisiwch sicrhau bod eich coes chwith â’ch coes dde yn cynnal yr un faint o bwysau. Defnyddiwch y drych er mwyn gweld a ydych chi’n gwyro i un ochr. Unwaith y byddwch chi’n gyfforddus yn gwneud hyn, symudwch eich pwysau o ochr i ochr. Os bydd angen, gafaelwch yn rhywbeth cadarn er mwyn cadw cydbwysedd.
Cerdded tandem
- Dychmygwch eich bod chi’n cerdded ar raff dynn. ·
- Gosodwch sawdl un droed o flaen bysedd y droed arall.
- Ailadroddwch hyn a cherdded yn eich blae
Sefyll ar un goes
- Ceisiwch sefyll ar y goes sydd wedi’i hanafu.
- Cydbwysedd.
- Ceisiwch gadw cydbwysedd am 30 eiliad.
- Gwnewch yn siŵr bod rhywbeth cadarn gerllaw y gallwch afael ynddo os byddwch yn colli cydbwysedd.
Unwaith y byddwch chi’n gallu sefyll a rhoi eich holl bwysau ar y pigwrn sydd wedi’i anafu heb deimlo mwy o boen na chwyddo, dylech allu dechrau gwneud ymarferion cryfhau. Rhowch gynnig ar yr ymarferion isod ond os ydyn nhw’n achosi poen a chwyddo, gorffwyswch, cyn dal ati pan fyddwch chi’n teimlo’n gryfach.
Cwblhewch yr ymarferion hyn 10 gwaith, unwaith neu ddwywaith y dydd am 2-4 wythnos. Gallwch ddefnyddio bandiau gwrthiant neu ddefnyddio’r droed arall i ychwanegu gwrthiant i’r ymarferion.
Ymarferion cryfhau
Gwthio bysedd traed
- Sefwch yn dalsyth cyn dechrau gwthio eich hun i fyny’n araf ar flaenau’r traed, gan godi eich sodlau.
- Arhoswch fel hyn am 3-5 eiliad cyn mynd i lawr yn araf.
- Ailadroddwch hyn 10 gwaith
Codi yn erbyn gwrthiant
- Rhowch eich troed mewn band gwrthiant latecs neu dywel wedi’i rolio’n dynn.
- Codwch eich troed yn erbyn gwrthiant.
- Daliwch y symudiad am 3-5 eiliad ar ei ddiwedd ac yna dychwelwch yn araf i’r dechrau.
- Ailadroddwch hyn 10 gwaith.
Troi troed yn erbyn gwrthiant
- Rhowch eich troed mewn band gwrthiant latecs neu dywel wedi’i rolio’n dynn.
- Trowch eich troed am allan yn araf yn erbyn y gwrthiant.
- Daliwch y symudiad am 3-5 eiliad ar ei ddiwedd ac yna dychwelwch yn araf i’r dechrau.
- Ailadroddwch hyn 10 gwaith.
Trowch droed tuag allan yn erbyn gwrthiant
- Rhowch eich troed mewn band gwrthiant latecs neu dywel wedi’i rolio’n dynn a dal yn dynn gyda’r droed arall.
- Trowch eich troed am allan yn araf yn erbyn y gwrthiant.
- Daliwch y symudiad am 3-5 eiliad ar ei ddiwedd ac yna dychwelwch yn araf i’r dechrau.
- Ailadroddwch hyn 10 gwaith.
- Pwyntiwch flaenau’r bysedd traed i fyny tuag at y nenfw
- Pwyntiwch y bysedd traed tuag at y llawr
Ffurfiwch lythrennau’r wyddor gyda’r bysedd traed
Mae gan y pigwrn esgyrn a gewynnau cryf sy’n dal yr esgyrn at ei gilydd. Mae’r gewynnau’n helpu i roi sefydlogrwydd i’r pigwrn.
Mae ysigiadau pigwrn yn digwydd yn aml pan rydych chi’n troi ar eich pigwrn gyda symudiad sydyn neu weithred ddirdro.
Os oes gennych unrhyw bryderon neu ymholiadau am y wybodaeth hon, cysylltwch ag Adran Cleifion Allanol Dolffin ar 02921 847577.
Ysbyty Arch Noa i Blant Cymru
Parc y Mynydd Bychan
Caerdydd
CF14 4X
Os nad oes gan eich plentyn apwyntiad wedi’i drefnu gyda’r adran ffisiotherapi a bod y symptomau’n parhau, neu os nad ydynt yn gwella’n raddol, yna gallwch hunan-atgyfeirio eich plentyn i’r Adran Cleifion Allanol Ffisiotherapi Pediatrig trwy ffonio’r llinell atgyfeirio ar 02921 836908.
