Anawsterau Llyncu (Dysffagia)

Beth yw Dysffagia?

Mae pobl â dysffagia yn ei chael hi’n anodd llyncu. Efallai y bydd rhai pobl yn cael trafferth llyncu diod, bwyd neu boer yn ddiogel ac efallai na fydd rhai yn gallu llyncu o gwbl.

Gall dysffagia fod yn ddifrifol. Efallai y bydd rhywun sy’n methu llyncu yn ddiogel yn cael trafferth bwyta ac yfed digon i gadw’n iach neu gynnal pwysau delfrydol. Mae bwyd neu ddiod yn gallu mynd i mewn i’r llwybr anadlu hefyd a gall fynd i mewn i’r ysgyfaint. Mae hyn yn gallu achosi i facteria niweidiol dyfu, gan arwain at heintiau ar y frest a hyd yn oed niwmonia.

Mae tewhau diodydd neu addasu bwyd yn gallu helpu rhai pobl sydd â dysffagia ond nid yw’r un dull yn gweddu i bawb. Bydd eich Therapydd Iaith a Lleferydd yn asesu eich anghenion unigol cyn argymell newidiadau bwyd a diod.

Hefyd yn yr adran hon

Pam mae eich gallu i lyncu wedi newid ar ôl cael COVID-19

Efallai eich bod yn cael trafferth llyncu ar ôl coronafirws am nifer o resymau, e.e:

Mwy o beswch neu ddiffyg anadl sy’n gallu effeithio ar amseriad eich llyncu, gwneud i fwyd a diod fynd i lawr y ffordd anghywir (sugniad) i mewn i’ch llwybr anadlu sy’n gallu achosi mwy o beswch hyd yn oed
Gall mewndiwbio hirdymor (mwy na 3 diwrnod) achosi gwendid yn y tafod/gwddf a niweidio’r tannau llais, gan arwain at lwnc gwan
Gwendid corfforol a chyhyrol cyffredinol

Mae’r newidiadau hyn yn debygol o wella wrth i chi wella ar ôl coronafeirws ond mewn rhai achosion, efallai y bydd angen help ychwanegol arnoch chi.

Problemau posibl

Pesychu a theimlo fel petaech yn tagu pan fyddwch yn llyncu bwyd neu ddiod
Teimlo’n brin o anadl yn ystod neu ar ôl amser bwyd neu yfed diod
Bwyd neu ddiod yn ‘mynd i lawr y ffordd anghywir’
Teimlo’n sâl neu deimlo fel petai gennych anhwylder ar y frest
Teimlo bod lwmp yn sownd yn eich gwddf
Bwyta’n arafach nag arfer neu gael trafferth wrth ddechrau llyncu
Llais gwlyb neu gryg ar ôl bwyta neu yfed
Bwyd ar ôl yn y geg ar ôl pryd o fwyd

Os ydych chi’n profi unrhyw un o’r symptomau hyn a/neu’n teimlo bod eich gallu i lyncu yn gwaethygu, cysylltwch â’ch meddyg teulu.

Pethau cyffredinol i’w cofio

Ceisiwch osgoi bwyta ac yfed pan fyddwch chi wedi blino
Eisteddwch yn gyfforddus ac yn syth, ceisiwch beidio â phlygu eich pen yn ôl
Gwnewch yn siŵr fod eich ceg yn lân ac yn llaith cyn dechrau bwyta
Gall amser bwyd gymryd mwy o amser – gwnewch yn siŵr eich bod chi’n rhoi digon o amser i chi’ch hun a pheidiwch â rhuthro
Efallai mai ychydig o fwyd sydd orau, h.y. bwyta ychydig ac yn aml – gall llyncu arafu a bod yn fwy o ymdrech erbyn diwedd pryd o fwyd
Efallai y bydd angen llyncu o leiaf ddwywaith i bob llond ceg er mwyn sicrhau bod popeth wedi mynd i lawr
Ceisiwch aros ar eich eistedd, yn gefnsyth, am o leiaf hanner awr ar ôl bwyta/yfed er mwyn i’r bwyd/diod setlo yn eich stumog
Golchwch eich dannedd neu ddannedd gosod a’ch tafod o leiaf ddwywaith y dydd i gadw’r geg yn iach a lleihau bacteria sy’n gallu cronni yno

Sut y gall pobl eraill helpu

Sicrhewch fod yr unigolyn sy’n cael trafferth llyncu yn effro ac yn eistedd yn gefnsyth ac yn gyfforddus
Gwnewch yn siwr nad oes dim byd yn tynnu eu sylw wrth fwyta ac yfed
Gwnewch yn siŵr bod y geg yn lân ac yn llaith cyn iddynt fwyta ac yfed
Anogwch yr unigolyn i fwyta ac yfed yn gymedrol, heb orlenwi’r geg
Helpwch yr unigolyn os nad yw’n gallu bwydo ei hun, gan roi eich holl sylw iddo/iddi
Defnyddiwch gyllyll a ffyrc neu addasiadau priodol os yw gweithiwr proffesiynol wedi’u hargymell
Dilynwch argymhellion gweithwyr proffesiynol – e.e. rhoi bwyd a diod o drwch neu wead addas