Poen yn y Glun mewn Plant
Sut mae’r glun yn gweithio?
Mae cymal y glun yn sefydlog a chryf iawn. Yr enw arno yw cymal pelen-a-chrau oherwydd bod pen uchaf asgwrn y glun (y ffemwr) ar siâp pêl. Mae’r ‘bêl’ hon y tu mewn i grau gwag yn eich pelfis. Cymalau pelen a chrau sy’n rhoi’r symudiad ehangaf o’r holl wahanol fathau o gymalau yn y corff.
Gorchudd cryf o gyhyrau, tendonau a gewynnau sy’n rhoi sefydlogrwydd i gymal y glun. Hefyd, mae’r crau yn cael ei wneud yn ddyfnach gan ymyl ychwanegol o’r enw labrwm, sy’n ei wneud yn fwy sefydlog fyth.
Mae cyhyrau’r glun yn helpu’r cymal i symud, gan gefnogi’r goes a symudiad rhan uchaf y corff. Mae cymal y glun yn eich galluogi i symud eich coes ymlaen, yn ôl ac i’r ochr, ar draws eich corff yn ogystal â’i chylchdroi. Mae haen o gartilag ar wyneb yr esgyrn yn caniatáu symudiad llyfn ac yn gweithredu fel siocleddfwr.
Gan fod cymal y glun yn ddwfn iawn a chynhaliaeth gref i’r cyhyrau, fel arfer mae’n sefydlog iawn.
Os yw eich plentyn yn gloff ac yn datblygu unrhyw un o’r symptomau canlynol, dylech chi ffonio 111 ar frys a bydd gweithiwr gofal iechyd proffesiynol yn penderfynu a oes angen gofal brys ar eich plentyn.
- Poen sydyn yn y glun, y forddwyd neu ben-glin
- Methu rhoi dim pwysau o gwbl ar y goes wrth sefyll neu gerdded
- Y goes wedi newid ei siâp neu’n cyfeirio at ongl ryfedd
- Teimlo’n anhwylus gyda thymheredd uchel, teimlo’n boeth ac yn crynu
- Poen difrifol yng ngwaelod y bola
- Symptomau sy’n gwaethygu
Fel arfer ceir esboniad syml iawn am boen yn y glun.
Os bydd gan eich plentyn broblem gyda chymal y glun, efallai y bydd yn teimlo poen yn yr afl, y ffolennau (bochau’r pen-ôl), ar hyd blaen y goes, neu yn y pen-glin. Weithiau poen pen-glin yw’r unig arwydd o broblem gyda’r glun – yr enw am hyn yw poen dargyfeiriedig neu boen ymledol.
Mae rhai cyflyrau sy’n effeithio ar gymal y glun sy’n benodol i blant a phobl ifanc, e.e. dysplasia datblygiadol y glun (DHH), clefyd Perthes a Slipper Upper Fermoral Epiphysis (SUFE).
Os nad yw symptomau eich plentyn yn gwella, gofynnwch am atgyfeiriad at ffisiotherapydd.
I ddechrau, unwaith y bydd y cast wedi’i dynnu, mae’n arferol i’ch plentyn gwyno am boenau ac anghysur wrth ddefnyddio’r fraich honno’n amlach. Gellir rheoli’r rhain yn hawdd gyda chynhyrchion lleddfu poen.
Gweler canllawiau lleddfu poen y GIG 111 Cymru.
Gallwch ofyn am gyngor yn eich fferyllfa leol hefyd.
Mae cadw’n heini yn rhan hanfodol o’ch triniaeth a’ch adferiad eich plentyn a dyma’r peth gorau y gallwch ei wneud ar gyfer eu iechyd.
Gyda rhai cyflyrau, efallai y bydd angen osgoi rhai gweithgareddau yn ystod camau penodol o’r broses wella. Os felly, bydd ffisiotherapydd yn rhoi cyngor addas i’ch plentyn.
Os yw eich plentyn yn ei chael hi’n anodd gwneud gweithgareddau rhedeg a neidio oherwydd y poen yn ei ben-glin, efallai y byddai’n well rhoi cynnig ar weithgareddau trawiad is fel nofio, reidio beic neu sgwter i’w gadw’n actif wrth adael i’r poen pen-glin setlo.
Mae bod yn actif drwy gydol yr adferiad yn gallu:
- Atal y broblem rhag digwydd eto
- Cynnal eich lefelau ffitrwydd presennol – hyd yn oed os oes rhaid i chi newid yr hyn rydych yn ei wneud fel arfer, mae unrhyw weithgaredd yn well na dim
- Cadw eich cyhyrau a’ch cymalau eraill yn gryf ac yn hyblyg
- Cynnal pwysau corff iach
Argymhellir bod eich plentyn yn aros yn yr ysgol neu’n dychwelyd i’r ysgol cyn gynted â phosibl yn ystod ei adferiad. Bydd eich ffisiotherapydd yn gweithio gyda chi ac ysgol eich plentyn er mwyn helpu i gefnogi anghenion corfforol eich plentyn os oes angen.
O fewn y 24 i 48 awr gyntaf ar ôl i broblem ben-glin ddechrau, dylech chi geisio:
- Gorffwys pen-glin eich plentyn ond ceisiwch osgoi cyfnodau hir o beidio â symud o gwbl
- Annog eich plentyn i symud y clun yn ysgafn am 10 i 20 eiliad bob awr pan fydd yn effro
- Os oes gan eich plentyn anaf i’r cyhyrau neu’r gewynnau, mae’r fideo hwn gan ‘The Running Clinic’ yn gallu helpu i reoli adferiad eich plentyn.
Ar ôl 48 awr:
- Anogwch eich plentyn i ddychwelyd i weithgareddau arferol yn araf
- Gwnewch beth bynnag y byddai’r plentyn yn ei wneud fel arfer, gan gynnwys aros yn yr ysgol, neu ddychwelyd i’r ysgol os yw’n bosibl
- Ni ddylai eich plentyn gymryd rhan mewn chwaraeon na chodi pwysau trwm nes bod ganddo lai o anesmwythdra a’i fod yn gallu symud yn well. Pan fydd yn dychwelyd i gymryd rhan mewn chwaraeon, cofiwch ddweud wrth eich plentyn gynhesu’n iawn cyn dechrau.
- Ar ôl 48 awr yn dilyn troi’r pigwrn, gall yr ymarferion isod fod yn ddefnyddiol er mwyn i’ch plentyn allu symud a gweithredu
Os nad yw symptomau eich plentyn yn gwella, gofynnwch am gyngor meddygol.
