Cefnogi fy mhlentyn gyda llawysgrifen

Mae llawysgrifen yn cael ei chydnabod yn eang fel un o’r sgiliau mwyaf cymhleth rydyn ni’n eu dysgu a’u haddysgu, sy’n cynnwys ystod o sgiliau echddygol, gweledol, iaith, emosiynol a gwybyddol. Mae datblygiad sgiliau llawysgrifen yn cael eu dylanwadu gan gael y cyfle i ymarfer yn ifanc yn ogystal â phrofiad, diagnosis, sgiliau cyfathrebu ac offer.

Dyw’r gallu i ysgrifennu ddim yn datblygu ar ei ben ei hun. Mae angen ei ddysgu mewn ffordd systematig gyda llawer o gyfle i ymarfer. Dim ond wedyn y gall plentyn ddod yn rhugl mewn llawysgrifen.

Mae’n bwysig i blentyn ysgrifennu ac adeiladu ei sgiliau gymaint â phosibl tan ei fod o leiaf 8 oed. Mae llawysgrifen yn ein helpu i ddatblygu ymdeimlad o sain llythyren a siâp yn ein meddyliau a’n cyrff; mae’n ein helpu i ddysgu adnabod seiniau llythyren ac mae gweithred gorfforol pensil ar bapur yn ffurfio llythrennau yn gwella sillafu a darllen

Pryd mae fy mhlentyn yn barod i ddysgu llawysgrifen?

Er mwyn bod yn barod ar gyfer addysgu llawysgrifen yn ffurfiol, dylai’ch plentyn fod wedi datblygu’r holl sgiliau isod i safon dda:

Rheolaeth osgo – Mae angen hyn ar gyfer eistedd yn unionsyth ac mae’n darparu sefydlogrwydd i’r ysgwyddau. Mae’n caniatáu symudiadau manwl a rheoledig y penelin, yr elin yr arddwrn a’r bysedd.
Dwylo cryf – ar gyfer datblygu gafael effeithlon, manwl gywir.
Y gallu i ddal a defnyddio offer – mae hyn yn cynnwys y plentyn yn gwybod beth mae am ei wneud a meddu ar y sgiliau echddygol angenrheidiol i drin a rheoli’r offeryn e.e. cyllyll a ffyrc, siswrn, brwshys paent.
Gallu gweld a deall llythrennau – e.e. gwybod beth yw’r chwith a’r dde, dod o hyd i siâp ar dudalen, gallu adnabod siapiau, sylwi ar fanylion a sylwi ar wahaniaethau.
Y gallu i gopïo siapiau cyn ysgrifennu – er enghraifft llinellau fertigol, llinellau llorweddol, cylch, croes, llinell wedi’i gogwydd i’r dde, llinell wedi’i gogwydd i’r chwith, sgwâr, a siâp X.
Y gallu i ddefnyddio’r dwylo gyda’i gilydd – wedi’i ddangos gan sgiliau siswrn, botymau neu ddefnyddio cyllyll a ffyrc.
Datblygu llaw flaenllaw – nid yw hyn wedi’i sefydlu’n llawn tan fod eich plentyn tua 5-7 oed ac mae’n eithaf cyffredin i weld plentyn yn cyfnewid dwylo wrth iddo feistroli’r sgil hon.

Os nad yw eich plentyn wedi cyflawni’r uchod eto, mae ar gam datblygu cyn ysgrifennu. Cliciwch yma am ein hadnodd defnyddiol i rieni a gofalwyr i gefnogi plant wrth ddatblygu sgiliau cyn ysgrifennu.

Sut alla i helpu?

Wrth helpu eich plentyn i ddysgu sgiliau ysgrifennu cynnar, gwnewch yn siŵr eich bod yn cael hwyl wrth ymarfer.

Rydym yn argymell defnyddio dull amlsynhwyraidd o ddatblygu ffurfiannau llythyrau; mae hyn yn golygu defnyddio cymaint o synhwyrau â phosibl i atgyfnerthu siâp llythyren a symudiad. Felly cyfunwch weithgareddau sy’n cynnwys gweledigaeth, sain, cyffwrdd a symud.

Er enghraifft, pan mae plant yn draddodiadol yn dysgu ysgrifennu mae gorddibyniaeth ar olwg – gweld a chopïo’r llythyrau. Drwy gynnwys cyfarwyddiadau ar lafar, ychwanegu gwead at bapur, gan ddefnyddio penillion/pensiliau sydd ag arogl neu liwiau llachar a gofyn i’r plentyn ‘dynnu’ y llythyren gan ddefnyddio ei gorff cyfan, mae’n haws amgyffred siâp y llythyren gywir.

Wrth i’ch plentyn fynd yn fwy abl gyda ffurfiadau ei lythrennau gallwch chi leihau’r gwahanol giwiau synhwyraidd hyn.

Gweithgareddau llawysgrifen hwyliog

Defnyddio papur plaen. Mae’n fwy am gael siapau’r llythrennau yn hytrach na thaclusrwydd neu faint ar y cam hwn.
Mae plant eisiau dysgu ysgrifennu eu henwau. Dysgu’r brif lythyren eu henw iddyn nhw a’r llythrennau bach unigol hefyd. Mae rhai enwau’n llawer haws na’i gilydd felly canolbwyntio ar y llythrennau hawdd yn gyntaf.
Sôn am y gweithredoedd pensil a’u gwneud yn straeon neu ddelweddau.
Dechrau drwy ddysgu eich plentyn llythrennau bach yn gyntaf
Mae’n bwysig bod plant yn dysgu sut mae’r llythrennau’n symud yn gywir ac yn aml nid yw hyn yn cael ei gyflawni trwy gopïo/olrhain yn unig.
Dysgu llythrennau mewn grwpiau sydd â’r un siâp neu strôc pensil o’u mewn
c o a d g q e
r n m h b p
i f I j l t u y
v w x z k
S
Cadw dyddiadur pan ar wyliau gyda lluniau, tocynnau, llyfrynnau ayyb. Gall eich plentyn ychwanegu darluniau, teitlau ac ysgrifennu beth a wnaeth ac ati.
Rhoi cynnig ar ysgrifennu rhestrau siopa gyda’ch gilydd neu ysgrifennu bwydlen ar gyfer swper.
Creu stori gyda’ch gilydd a chymryd tro i ysgrifennu darnau.
Rhoi cynnig ar ysgrifennu ysbïo – defnyddio cannwyll a phaent du neu gallwch chi brynu beiro anweledig sydd ond yn dangos o dan ei olau uwchfioled ei hun.
Gofyn i’ch plentyn ysgrifennu a chuddio neges gyfrinachol. Yna dod o hyd iddi a dilyn y cyfarwyddiadau.
Gwneud helfa drysor.
Rhoi cynnig ar ysgrifennu ogof gyda phapur yn sownd o dan y bwrdd – mae hyn yn wych ar gyfer sefydlogrwydd ysgwydd.
Gwneud ysgrifennu doniol – Rhoi cynnig ar feiro sigledig, lliwiau triphlyg ac ati.

Gafaelion beiro/pensil

Ydy’ch plentyn yn gyfforddus?

Ydy’ch plentyn yn gallu dal a defnyddio pensil neu feiro heb boen yn yr arddwrn na’r bysedd?

Yn ddelfrydol rydyn ni’n defnyddio’n bysedd i ffurfio llythyrau wrth ysgrifennu, ond mae llawer o blant yn datblygu ffyrdd eraill o ysgrifennu. Dyma rai pethau i’w hystyried os nad yw eich plentyn yn gyfforddus

Rhoi cynnig ar benillion/pensil siâp gwahanol gan gynnwys rhai byrrach, casgenni ehangach, rhai siapiau trionglog, rhai rhesog neu ergonomig
Rhoi cynnig ar inc gwahanol, mae rhai beiros yn llifo’n llawer mwy rhydd nag eraill
Mae llawer o wahanol afaelion pensil y gallwch chi eu hychwanegu. Os ydych chi’n dewis defnyddio gafaelion pensil, ystyried os yw’r gafael yn helpu. Dewis poblogaidd yn aml yw’r afael ultra-pen (gweler offer defnyddiol)
Os oes gan y plentyn bensil unionsyth iawn, gallwch chi roi cynnig ar ‘handiwriter’ neu fand hyblyg o gwmpas yr arddwrn
Rhoi cynnig ar rai o’r gweithgareddau awgrymedig yn ein gwybodaeth cyn ysgrifennu i ddatblygu nerth yn y dwylo.
Nid yw’n cael ei argymell i geisio newid gafael plant dros 10 oed ond dylech chi geisio dod o hyd i’r offeryn ysgrifennu mwyaf cyfforddus.

Mae’n werth nodi hefyd, hyd yn oed os yw gafael yn edrych yn od i chi, os nad yw’r plentyn mewn poen a gallwch chi ddarllen ei ysgrifennu mae hon yn afael gweithredol nad oes angen ei newid.

Pwysau wrth ysgrifennu

Weithiau gall plant ddefnyddio gormod o bwysau neu ddim digon o bwysau wrth ysgrifennu. Gall hyn ei gwneud hi’n anodd darllen os yw’r pwysau’n rhy ysgafn ac yn aml, gall pwysau trwm achosi anghysur yn aml.

Weithiau mae plant yn pwyso’n galed ar y papur ac yn dal y pensil yn dynn i gael synnwyr cryfach o le mae eu llaw yn symud. Gall hyn barhau fel arfer mewn plant hŷn. Dyma rai gweithgareddau a allai helpu eich plentyn i ddod yn fwy ymwybodol o’r pwysau mae’n eu defnyddio:Light up pens that are triggered by pressure, if they don’t use enough pressure they need to try and keep the light on. If they use too much try keeping it off.

Beiros goleuo sy’n cael eu sbarduno gan bwysau, os nad yw’r plentyn yn defnyddio digon o bwysau mae angen iddo geisio cadw’r golau ymlaen. Os yw’r plentyn yn defnyddio gormod o bwysau ceisio cadw’r golau i ffwrdd.
Chwarae o gwmpas gyda phensiliau yn gwneud llinellau tywyll ac ysgafn
Defnyddio papur copi carbon (papur â 2/3 haen). Os nad yw eich plentyn yn defnyddio digon o bwysau, sicrhau bod ei ‘neges’ yn mynd drwy’r holl haenau. Os yw eich plentyn yn defnyddio gormod o bwysau, ceisio ei gadw i’r 1 neu 2 haen uchaf. Gweler y fideo am enghreifftiau.
Gall offerynnau ysgrifennu trymach neu toppers pensiliau gynyddu’r adborth hwn.

Ffurfio llythrennau

Gall plant gael anhawster weithiau gyda ffurfio, lleoliad, maint a chyfeiriad llythrennau. Gall hyn i gyd gael effaith ar gyflwyniad a’r gallu i ddarllen yr hyn mae eich plentyn wedi’i ysgrifennu. Mae disgwyl rhai o’r rhain pan mae plentyn yn dysgu gyntaf a hyd at 6 neu 7 oed, dylid ystyried hyn yn nodweddiadol.

Edrych ar sut mae eich plentyn yn ffurfio ei lythrennau a gwneud yn siŵr ei fod yn defnyddio ymdeimlad o symudiad i wneud y dilyniant cywir o strociau pensil. Os yw hyn yn her ac nad yw wedi datblygu i’ch plentyn, beth am fynd yn ôl at y ‘Sut alla i helpu‘ a’r adrannau ‘Gweithgareddau llawysgrifen hwyliog‘ uchod.
Er mwyn annog bylchau rhwng geiriau ceisio rhoi ffon lolipop neu fys mynegai rhwng y geiriau.
Gwneud yn siŵr bod eich plentyn yn gallu adnabod y llythyren mae’n edrych arno yn weledol. Os yw hyn yn heriol, efallai ei fod yn cael trafferth deall neu ddehongli’r hyn mae’n ei weld. Cysylltwch os ydych chi’n teimlo bod angen cefnogaeth ychwanegol arnoch chi gyda hyn.
Gwneud yn siŵr eich bod chi’n dysgu eich plentyn bod gan lythrennau wahanol feintiau cymharol. Rhoi enw a lle i bob maint ar y dudalen neu’r llinell i atgyfnerthu hyn (gweler adran y papur llawysgrifen a’r adran offer am fwy o wybodaeth).

Papur llawysgrifen

Gall fod yn ddefnyddiol cael strwythur wrth ddysgu ysgrifennu llythrennau. Mae ysgrifennu ar bapur sydd wedi’i leinio’n ddwbl, wedi’i sgwario neu bapur lliw yn gallu bod yn ddefnyddiol. Mae hyn hefyd yn cefnogi mwy o ymwybyddiaeth o’r cyfeiriad chwith i’r dde a’r safle stopio a dechrau.

Gallwch chi ddefnyddio papur wedi’i leinio dwbl i ddysgu ac ymarfer maint, siâp a safle.
Gall papur graff wedi’i sgwario helpu gyda rhifau.
Mae rhoi seren neu ddot gwyrdd ar y dudalen lle rydych chi eisiau i’ch plentyn ddechrau ysgrifennu yn gallu bod yn ddefnyddiol. Gall gosod seren neu ddot coch ar ddiwedd y dudalen helpu gyda stopio neu ddarparu cliw i symud i’r llinell nesaf.
Dysgu ac ymarfer un llythyren ar y tro
Mae rhai mathau o bapur llawysgrifen wedi’u codi fel y gall plant deimlo pan fydd eu pensil yn cyffwrdd â’r llinell.
Mae gan rai papurau barthau pendant ar gyfer llythrennau tal a pharthau i’r rhai sy’n mynd o dan y llinell.

Osgo

Mae plant angen osgo sefydlog, cyfforddus er mwyn cael rheolaeth dda o’u dwylo ar gyfer llawysgrifen.

Mae hyn yn golygu datblygu sefydlogrwydd y bongorff, y glun a’r ysgwydd fel y gall rheolaeth y penelin, y fraich, yr arddwrn a’r bysedd ddod yn fwy manwl gywir. Yn ystod y blynyddoedd cynnar gall gweithio a chwarae mewn gwahanol safleoedd fel sefyll, gorwedd, penlinio ar bob pedwar neu benlinio uchel helpu i ddatblygu rheolaeth osgo a gall fod yn fwy atyniadol i’r plentyn.

I ddechrau, gall plant ei chael hi’n anodd eistedd am gyfnodau hir wrth ddesg a gall ‘seibiannau symud’ rheolaidd fod o gymorth, annog diddordeb a sylw. Gall hyn fod yn rhywbeth mor syml â sefyll i fyny ac ymestyn at rywbeth mwy actif fel neidio ar drampolîn bach. Bydd gweithgareddau cynhesu echddygol gros hefyd yn helpu i baratoi’r corff ar gyfer gweithio, yn ogystal â datblygu rheolaeth a stamina.

Yn ogystal â datblygu osgo, dylech chi ystyried yr amgylchedd, e.e. maint a safle byrddau a chadeiriau. Mae’r seddau gorau posibl yn golygu bod cluniau’r plentyn ymhell yn ôl yn y gadair gyda’r traed wedi’u gosod yn fflat ar y llawr, gyda’r fferau, y pengliniau a’r cluniau wedi’u plygu ar ongl 90 gradd. Mae uchder y tabl delfrydol tua 2″ uwchben uchder y benelin wedi’i phlygu (pan fo’r plentyn yn eistedd yn unionsyth). Gall fod yn ddefnyddiol i rai plant ddefnyddio desg ar oleddf.

Gall hyn annog y plentyn i gynnal safle unionsyth ac yn cefnogi safle arddwrn cyfforddus ar gyfer ysgrifennu (gweler yr adran offer)

Ysgrifennu â’r llaw chwith

Nid yw ysgrifennu gyda’ch llaw chwith yr un fath ag ysgrifennu gyda’r llaw dde, gall hyn yn aml fod yn anoddach gan fod yr ysgrifennu yn cael ei gyfeirio tuag at y corff a’i wthio ar draws y papur sy’n gofyn am fwy o ymdrech i’w gyflawni. Felly, nid yw dysgu plentyn i ysgrifennu gyda’i law neu ei llaw chwith i’r gwrthwyneb o’i ddysgu sut i ysgrifennu â’i law dde.

Mae’n arbennig o bwysig i rieni ac athrawon ddeall sut i ddysgu plant llaw chwith i ysgrifennu’n gywir a rhai o’r ffactorau pwysicaf yw:

safle’r papur ysgrifennu
safle’r fraich a’r arddwrn
y gafael ar yr offeryn ysgrifennu.

Safle
Dylid gosod y papur i’r chwith o linell ganol y plentyn, a’i ogwyddo fel bod cornel dde uchaf y papur yn agosach at y plentyn na’r gornel chwith uchaf.

Bydd yr ongl y mae’r papur wedi’i gogwyddo’n amrywio yn ôl y plentyn unigol. Y peth pwysig i’w gofio ydy cadw’r fraich yn berpendicwlar i waelod y dudalen. Dylai’r arddwrn fod yn syth a dylai’r llaw ysgrifennu fod o dan y llinell ysgrifennu.

Gafaelion Pensiliau
Wrth ysgrifennu mae angen i’r llaw chwith afael yn y beiro neu’r pensil yn ddigon pell yn ôl o’r pwynt i allu gweld beth sy’n cael ei ysgrifennu, a hefyd i beidio iro’r hyn sydd newydd gael ei ysgrifennu. Argymhellir bod y plentyn yn gafael yn y pensil tua 2.5 cm (1 modfedd) i 3.8 cm (1.5 modfedd) o’r pwynt.

Dylech chi ystyried y math o declyn mae’ch plentyn yn ei ddefnyddio gan fod sawl beiro a phensil ar gael yn benodol ar gyfer pobl â llaw chwith (gweler yr adran offer isod).

Os yw’r gafael yn rhy agos at y pwynt, gwneud marc ar y pensil ar y pellter cywir i atgoffa’r plentyn lle i ddal y pensil. Dylai’r arddwrn fod yn weddol syth, heb ei blygu’n siarp.

Mae’r arddull fachog o ysgrifennu sydd i’w weld gyda rhai pobl llaw chwith wedi cael ei mabwysiadu am eu bod yn ceisio gweld beth maen nhw’n ei roi ar y dudalen. Gall ystyried lleoliad papur a gafael feiro ofalus atal y broblem hon.

Dewisiadau amgen i lawysgrifen

Os nad yw llawysgrifen yn profi’n offeryn effeithiol i’ch plentyn, byddai’n synhwyrol ystyried cefnogi ei ysgrifennu gyda dewisiadau amgen ochr yn ochr â datblygiad y sgil hon. Os ydych chi’n teimlo bod eich plentyn angen cymorth gyda hyn, byddem yn argymell cael sgwrs â staff yr ysgol am ffyrdd o symud hyn ymlaen.

Gallai dewisiadau amgen i lawysgrifen yn yr ysgol gynnwys y canlynol:

Siarad am syniadau a chael gwaith wedi’i sgrifennu
Lleihau faint o lawysgrifen a ddisgwylir drwy ddarparu taflenni a gwybodaeth wedi’u hysgrifennu ymlaen llaw fel bod eich plentyn yn llenwi adrannau penodol yn unig
Defnyddio diagramau, darluniau neu luniau pryf cop i gofnodi gwybodaeth
Dewisiadau amgen TGCh (bydd angen ystyried hyn yn ofalus gan ysgol eich plentyn gan fod hwn yn sgil modur a fydd angen sesiynau addysgu ac ymarfer uniongyrchol)
Rhaglenni llais i destun

Os ydych chi’n teimlo eich bod angen mwy o gefnogaeth wrth drafod y mater hwn gyda’ch ysgol rydym yn argymell eich bod yn cysylltu â SNAP Cymru.

Pryd i gysylltu â Therapi Galwedigaethol

Cysylltu â ni

Argymhellir bod staff ysgolion hefyd yn cael mynediad at yr wybodaeth uchod a gweithredu defnydd o’r Handwriting Motorway Programme i gefnogi sgiliau llawysgrifen eich plentyn.

Bydd hyn yn helpu i nodi pryderon echddygol bras a chain penodol, gosod nodau a monitro cynnydd. Byddai diffyg cynnydd yn sbarduno atgyfeiriad i’r athrawon arbenigol sydd wedi’u lleoli o fewn Tîm Cymorth Dysgu Awdurdodau Lleol i gael ymgynghoriad a chefnogaeth. Gall hyn yn ei dro ddarparu mynediad at Therapydd Galwedigaethol arbenigol sydd wedi’i leoli o fewn y tîm hwn

Offer defnyddiol

Mae’r enghreifftiau canlynol yn gwasanaethu i ddangos math ac ansawdd y cynnyrch y gallech chi fod eisiau ei gopïo. Nid ydym yn cymeradwyo unrhyw frand.