Cnapiau (bynions)
Mae cnapiau yn newid siâp cymal bawd y droed lle mae’r bawd yn gwyro i’r ochr. Yn aml mae’n effeithio ar y bys agosaf at y bawd hefyd. Yr enw meddygol am gnapiau yw Hallux Valgus.
Oherwydd newidiadau yn y cymal a’r meinweoedd meddal o’i gwmpas nid yw’n bosibl cywiro’r anffurfiad hwn yn barhaol heb lawdriniaeth.
Ffoto: Lamiot, CC BY-SA 4.0 , via Wikimedia Commons
Dyma rai o symptomau cnapiau:
- tewychu a llid y croen a’r meinweoedd sy’n gorchuddio, o ganlyniad i esgidiau yn rhwbio’r cnapiau
- rhan o’r droed yn boeth, chwyddedig a phoenus
- y bys agosaf at y bawd yn aml yn cael ei wthio o’i le ac yn gallu mynd yn fwy poenus na’r cnap ei hun
- poen o dan belen y droed oherwydd anffurfiad a newid yn swyddogaeth y bysedd traed
Fel arfer mae cnapiau yn etifeddol mewn teuluoedd. Mae cnapiau deirgwaith yn fwy cyffredin ymhlith merched na dynion.
Gall problemau eraill ar y cymalau eu hachosi hefyd, fel arthritis, yn enwedig arthritis gwynegol.
Mae gwisgo esgidiau o steil neu siâp anghywir, gyda gwadnau tenau, gwastad neu flwch bysedd cul roi pwysau ychwanegol ar flaenau’r traed, gan achosi ffrithiant dros ddarnau amlwg.
Mae traed sy’n cyrlio am i mewn yn rhoi pwysau ychwanegol ar anffurfiad y cnapiau gan waethygu’r broblem.
Mae gordewdra yn gallu rhoi pwysau ychwanegol ar y cnapiau hefyd ac yn aml yn achosi poen.
Sut i drin cnapiau
Does dim un o’r triniaethau hyn yn gwella cnapiau ond maen nhw’n debygol o leihau problemau eilaidd fel poen, bysedd traed gorlawn, anffurfiad pellach neu atal problemau gyda’r croen ar eich traed oherwydd pwysau’r esgid.
Os oes gennych chi gochni parhaus, gwres, poen a chwydd na allwch ei esbonio wrth wneud mwy o weithgareddau neu esgidiau’n rhwbio, gofynnwch am gyngor meddygol.
Y newid pwysicaf y gallwch chi ei wneud yw gwisgo esgidiau sy’n ffitio’n dda.
- Dylech osgoi esgidiau â sodlau uchel, esgidiau cul neu rai pigfain a gwnewch yn siŵr nad oes semau’n rhwbio bysedd eich traed.
- Mae’n well gwisgo esgidiau llydan gyda ffasnin, megis lasys neu strapiau.
- Sicrhewch fod eich esgidiau yn cael eu mesur ar ran lletaf eich troed (ar draws y cnap).
Am ragor o wybodaeth, gweler y daflen sy’n rhoi cyngor ynghylch esgidiau.
Os gallwch chi sythu bawd eich troed yn hawdd heb achosi poen, efallai y byddwch yn elwa o ddefnyddio gwahanydd silicon.
Os ydych chi’n dewis defnyddio gwahanydd, sicrhewch eich bod yn ei ddefnyddio’n raddol dros gyfnod o wythnos a rhoi’r gorau i’w ddefnyddio os ydych chi’n dioddef poen newydd.
Mae amddiffynwyr bynionau yn gallu bod yn addas os nad ydych chi’n gallu sythu cymalau bawd eich troed. Er nad ydyn nhw’n cywiro’r broblem, maen nhw’n gallu rheoli poen sy’n gysylltiedig â’r pwysau sy’n cael ei roi gan esgidiau. Maen nhw’n arbennig o ddefnyddiol os oes rhaid i chi wisgo esgidiau gwaith amddiffynnol.
Cofiwch, os yw eich cylchrediad yn wael, dylech siarad gyda phodiatrydd cyn defnyddio amddiffynwyr bynionau. Ddylech chi ddim eu gwisgo am fwy nag 20 munud ar y tro.
Os bydd eich traed yn cyrlio am i mewn, gall mewnwadnau fod yn ddefnyddiol i gefnogi’r traed. Gall eich podiatregydd argymell neu ddarparu mewnwadnau i chi. Dylech chi bob amser ddefnyddio mewnwadnau newydd yn raddol dros gyfnod o wythnos a rhoi’r gorau i’w defnyddio os oes gennych boen newydd.
Os ydych chi dros eich pwysau, mae’n bwysig iawn colli pwysau i lefel iach. Bydd hyn yn lleihau’r pwysau sydd ar eich traed a thrwy hynny leihau poen ac anffurfiad pellach.
Trafodwch y math priodol o feddyginiaeth lleddfu poen gyda fferyllydd neu feddyg teulu.
Hefyd yn yr adran hon
Os oes gennych chi broblem sydd ddim yn gwella fel y byddech yn ei ddisgwyl gyda hunanofal, cysylltwch â gweithiwr gofal iechyd proffesiynol i gael cyngor. Gall fod yn feddyg teulu, fferyllydd, gwasanaeth podiatreg y GIG neu bodiatregydd preifat.
Gwnewch yn siŵr bod eich podiatregydd wedi’i gofrestru gyda’r Cyngor Proffesiynau Iechyd a Gofal ac edrychwch am y llythrennau HCPC ar ôl ei enw.
